गाव माहिती

भौगोलिक माहिती

गाव वर्णन

सवांगा हे अमरावती जिल्ह्यातील वरुड तालुक्यातील एक विकसनशील ग्रामीण गाव आहे. गावाची लोकसंख्या सुमारे 8,342 असून येथे विविध समाजाचे लोक सौहार्दाने एकत्र राहतात. गाव विदर्भ प्रदेशातील कृषी प्रधान क्षेत्रांपैकी एक मानला जातो.

भौगोलिक स्थिती:
गावापासून जिल्ह्याचे ठिकाण अमरावती सुमारे 82 कि.मी. अंतरावर आहे. गावापासून तालुक्याचे ठिकाण वरुड सुमारे 8 कि.मी. अंतरावर आहे. गाव राज्य महामार्गाच्या निकटतम आहे, जो परिवहन सुविधा प्रदान करतो.

हवामान आणि ऋतू:
गावात उष्ण हवामान आहे. वर्षाकाल जून ते सप्टेंबर, हिवाळा डिसेंबर ते फेब्रुवारी, उन्हाळा मार्च ते मे पर्यंत रहतो. वार्षिक पाऊस सुमारे 650-850 मि.मी. असते.

स्थलाकृति:
गाव समतल भूभागात स्थित आहे. मातीची गुणवत्ता कृषीसाठी उपयुक्त असून मुख्यतः काळी मातीचा विस्तार आहे.

लोकसंख्या व जनांकिकी (2011 जनगणना)

एकूण लोकसंख्या:

• पुरुष: 4,261 (51.08%)
• महिला: 4,081 (48.92%)
• एकूण: 8,342

घरे आणि कुटुंबे:

• एकूण घरे: 1,945
• घरांची सरासरी संख्या: 4.29 सदस्य
• लिंग गुणोत्तर: 957 (प्रति 1000 पुरुषांना महिला)

बाल लोकसंख्या:

• 0-6 वर्षे: 762 (9.14%)
• 0-6 वर्षे पुरुष: 397 (52.10%)
• 0-6 वर्षे महिला: 365 (47.90%)
• बाल लिंग गुणोत्तर: 919

सामाजिक वर्गीकरण:

• अनुसूचित जाती (SC): 1,425 (17.07%)
  • पुरुष: 722 (50.67%)
  • महिला: 703 (49.33%)
• अनुसूचित जमाती (ST): 384 (4.60%)
  • पुरुष: 203 (52.86%)
  • महिला: 181 (47.14%)
• इतर वर्ग: 6,533 (78.33%)

साक्षरता (2011 जनगणना)

एकूण साक्षरता दर: 84.32%

• पुरुष साक्षरता: 89.56%
• महिला साक्षरता: 78.85%
• साक्षर लोकसंख्या: 7,030
• निरक्षर लोकसंख्या: 1,312

नोट: सवांगा ग्रामपंचायत की साक्षरता दर (84.32%) महाराष्ट्र राज्यातील सरासरी साक्षरता दर (82.34%) पेक्षा अधिक आहे. हे गावातील शिक्षासंबंधी जागरूकतेचे प्रतीक आहे.

रोजगार व कामगार (2011 जनगणना)

कामगारांचे वर्गीकरण:

• एकूण कामगार: 3,658 (43.85% एकूण लोकसंख्या)
• मुख्य कामगार: 3,427 (93.68%)
• सीमांत कामगार: 231 (6.32%)

व्यवसायाचे वर्ग:

• कृषी: 2,800+ कामगार (प्राथमिक व्यवसाय)
• कृषी मजूर: 650+ कामगार
• अन्य व्यवसाय: लघु उद्योग, व्यापार, सेवा क्षेत्र

कामगारांची विशेषताएं:

• अधिकांश कामगार पुरुष आहेत
• कृषि आधारित अर्थव्यवस्था मुख्य रोजगार स्रोत
• मौसमी रोजगार देखील उपलब्ध
• शहरी क्षेत्रांमध्ये प्रवास सीमित

अर्थव्यवस्था

प्रमुख व्यवसाय: कृषी

मुख्य पिके:

• व्यापारीदृष्ट्या महत्त्वाचे पीक: ऊस (मुख्य नकदी पीक)
• अन्नधान्य पिके: ज्वारी, बाजरी, मका, गहू
• दाल व तेल बीज: हरभरा, मूंग, सोयाबीन
• सब्जियां: प्याज, टोमॅटो, मिरची, शिमला मिरची
• अन्य: कपास, सूरजमुखी

कृषि अर्थव्यवस्था:
गावाची अर्थव्यवस्था प्रामुख्याने शेतीवर आधारित आहे. बहुतांश कुटुंबांचा उपजीविकेचा मुख्य स्रोत शेती आहे. ऊस हे व्यापारीदृष्ट्या महत्त्वाचे पीक असून ज्वारी, बाजरी आणि मका ही अन्नधान्य पिके स्थानिक गरजांसाठी घेतली जातात.

सिंचन:
गावात सिंचनासाठी विहिरी, बोअरवेल व लघु कालव्यांचा वापर केला जातो. कमी पावसामुळे शेतकरी ठिबक सिंचन व पाणी साठवण तंत्रांचा वापर करतात. एकूण सिंचित क्षेत्र 1,250.50 हेक्टर आहे.

सिंचन स्रोत:

• नहर: 180 हेक्टर
• ट्यूबवेल/बोरहोल: 420 हेक्टर
• विहिरी: 650.50 हेक्टर

पूरक व्यवसाय:
शेतीव्यतिरिक्त दुग्धव्यवसाय, कुक्कुटपालन व लघुउद्योग हे पूरक व्यवसाय असून ते गावाच्या अर्थव्यवस्थेला पूरक ठरतात आणि कुटुंबांना अतिरिक्त उत्पन्न मिळवून देतात.

कृषी विजली पुरवठा:

• उन्हाळ्यातील पुरवठा: 16 तास
• हिवाळ्यातील पुरवठा: 18 तास

शिक्षा सुविधा

गावामध्ये उपलब्ध शाळा:

• प्री-प्राइमरी स्कूल: 10 सरकारी, 1 खाजगी (एकूण 11)
• प्राइमरी स्कूल: 3 सरकारी, 1 खाजगी (एकूण 4)
• मिडल स्कूल: 2 सरकारी
• सेकंडरी स्कूल: 2 सरकारी
• सीनियर सेकंडरी स्कूल: 1 सरकारी

महाविद्यालय:

• गावामध्ये:
  • खाजगी आर्ट्स आणि सायन्स कॉलेज
• वरुड किंवा अमरावती येथे (8-82 कि.मी.):
  • अभियांत्रिकी महाविद्यालय
  • वैद्यकीय महाविद्यालय
  • व्यवस्थापन संस्था
  • पॉलिटेक्निक कॉलेज
  • कृषी महाविद्यालय

गावात प्राथमिक आणि माध्यमिक शिक्षासाठी सरकारी व खाजगी शाळा आहेत. गावातील साक्षरता दर 84.32% आहे, जो महाराष्ट्राच्या सरासरी (82.34%) पेक्षा अधिक आहे. उच्च शिक्षणासाठी विद्यार्थी वरुड व अमरावती येथील संस्थांमध्ये जातात.

आरोग्य व आरोग्य सेवा

गावामध्ये उपलब्ध आरोग्य सेवा:

• प्राथमिक आरोग्य उप-केंद्र: 2 (कोणतेही डॉक्टर नाही, 3 पैरामेडिकल स्टाफ)
• डिस्पेंसरी: 1 (1 डॉक्टर, 1 पैरामेडिकल स्टाफ)
• MBBS डॉक्टर: 1 (खाजगी प्रॅक्टिस)
• RMP डॉक्टर: 1 (पारंपरिक भारतीय औषध)
• आयुर्वेद चिकित्सक: 1
• औषध दुकाने: 2
• दंत क्लिनिक: 1

वरुड किंवा अमरावती येथे उपलब्ध आरोग्य सेवा:

• वरुड (8 कि.मी.):
  • प्राथमिक आरोग्य केंद्र (PHC)
  • अलोपॅथीक रुग्णालय
  • प्रसूति आणि बाल कल्याण केंद्र
  • आयुर्वेदीय रुग्णालय
• अमरावती (82 कि.मी.):
  • सामुदायिक आरोग्य केंद्र (CHC)
  • संदर्भ अस्पताल
  • विशेषज्ञ उपचार सेवा
  • पशुचिकित्सा रुग्णालय

गावात प्राथमिक आरोग्य सेवा उपलब्ध आहेत. विशेष उपचारासाठी रुग्णांना वरुड किंवा अमरावती जाणे आवश्यक असते. गाव आशा आणि आंगनवाडी कार्यकर्त्यांद्वारे समर्थित आहे.

संपर्क व परिवहन

रस्ते व संपर्क:

• राज्य महामार्ग: गावातून जाता (पक्का रस्ता)
• जिल्हा रस्ता: गावामध्ये उपलब्ध
• तालुक रस्ते: गाव पर्यंत जाते
• गाव रस्ते: आंशिक पक्के, आंशिक कच्चे
• पदचारीमार्ग: मुख्य रस्त्यांवर उपलब्ध

सार्वजनिक परिवहन:

• सरकारी बस सेवा: दैनिक - सकाळ व संध्याकाळ
• खाजगी बस सेवा: नियमित, अमरावती-वरुड-सवांगा मार्गावर
• ऑटो रिक्षा: व्यक्तिगत परिवहन साठी उपलब्ध
• टॅक्सी सेवा: सीमित

रेल्वे:

• निकटतम रेल्वे स्टेशन: बेनोडा (5.20 कि.मी.)
• अन्य स्टेशन: वरुड रेल्वे स्टेशन (5-10 कि.मी.)
• रेल मार्ग: पुणे-अमरावती-अकोला मुख्य लाइन

डाक सेवा:

• पोस्ट ऑफिस: गावामध्ये उपलब्ध (पूर्ण सेवा)
• उप-पोस्ट ऑफिस: वस्त्यांमध्ये उपलब्ध
• डाक वितरण: नियमित

संचार व्यवस्था:

• जमिनीवर आधारित दूरध्वनी: उपलब्ध
• मोबाइल नेटवर्क: Jio, Airtel, VI, Idea - सर्व पहुंचात
• मोबाइल कव्हरेज: उत्तम (3G/4G उपलब्ध)
• इंटरनेट सेंटर: 2-3 साइबर कैफे
• ब्रॉडबैंड: BSNL, निजी प्रदात्यांद्वारे उपलब्ध
• खाजगी कुरियर सेवा: अमरावती/वरुड पासून संचालित

जवळील गाव:

• इसामबारी: 3 कि.मी.
• बेनोडा: 4 कि.मी.
• बहादा: 4 कि.मी.
• वरुड (तालुक्याचे ठिकाण): 8 कि.मी.
• तेंभूरखेडा: 5 कि.मी.